Chế độ dinh dưỡng nào cho bệnh gan???

       Gan là một cơ quan rất quan trọng của cơ thể, thực hiện rất nhiều chức năng khác nhau. Theo một số tài liệu, gan đảm nhiệm tới trên 500 chức năng khác nhau trong cơ thể, nhiều người ví gan như một nhà máy sinh hóa khổng lồ. Gan giúp giải độc cho cơ thể, tham gia vào các quá trình chuyển hóa, điều hòa hệ tiêu hóa và việc cung cấp năng lượng cho cơ thể. Gan cũng giúp cho việc cân bằng giữa các chất đường, đạm, mỡ; giữ cho cơ thể có được điều kiện sức khỏe tốt nhất.

         Do vai trò quan trọng của gan nên khi gan bị viêm hay tổn thương không hồi phục thì sức khỏe của người bệnh bị đe doạ nghiêm trọng. Bên cạnh việc điều trị viêm gan thì chế độ ăn uống, dinh dưỡng và tập luyện cũng đóng góp vai trò vô cùng quan trọng, góp phần không nhỏ trong quá trình trị liệu bệnh gan. Vì vậy việc lựa chọn chế độ dinh dưỡng cho những người mắc bệnh viêm gan là điều chúng ta cần quan tâm.

      Chế độ ăn cho người bị viêm gan cần đảm bảo cả 2 yếu tố chất và lượng: Đảm bảo cho người viêm gan đủ những chất cần thiết để tồn tại và phát triển, bao gồm những chất cơ bản như đạm, bột – đường, sinh tố và các yếu tố vi lượng, chất xơ tùy theo thể trạng và tính chất bệnh lý của gan. Nhìn chung, ở cơ thể trưởng thành trung bình chúng ta cần từ 1800 đến 2500 kcal/ngày, trong đó đạm cần 1-1,5 gr/kg thể trọng. Ngoài ra cơ thể chúng ta cũng cần khoảng từ 20-30 gr chất xơ. Chất này có nhiều trong trái cây và rau như cam, chuối, cà rốt, đậu đỏ, đậu đen, gạo lức, các loại rau (muống, dền, cải cúc, rau ngót…). Chế độ ăn cụ thể cho tình trạng bệnh như sau:

a. Với người bị viêm gan B cấp tính: cần ăn thành nhiều bữa, tránh ăn quá no một lúc, không nên ăn những thức ăn khó tiêu có nhiều gia vị, dầu mỡ ; nên uống nhiều nước nhưng không uống nước đá, đặc biệt không uống bia rượu, cà phê, thuốc lá. Bên cạnh đó trong giai đoạn viêm cấp cần có chế độ nghỉ ngơi thường xuyên, không làm việc quá sức, tránh các căng thẳng tâm lý không cần thiết. Khi tình trạng nhiễm độc gan trầm trọng cần được theo dõi chăm sóc trong bệnh viện, còn nếu mức độ nhẹ có thể nghỉ ngơi điều trị tại nhà. Tự điều trị ở nhà cần lưu ý nên ăn nhẹ và ăn nhiều hơn về buổi sáng vì một số nghiên cứu cho thấy buổi sáng cơ thể và khả năng hấp thu của gan tốt hơn so với chiều; buổi chiều nên ăn ít hơn để tránh bị đầy bụng và nên ăn thành nhiều bữa. Về cơ bản vẫn phải ăn đủ chất dinh dưỡng, đủ năng lượng. Sau khi gan bình phục có thể ăn uống trở lại bình thường chỉ cần giảm mỡ và các đồ uống có hại cho gan.

b. Với người bị viêm gan mạn tính: nguy cơ đầu tiên lại chính là sự thiếu dinh dưỡng, chính vì vậy những người bị viêm gan mạn tính được khuyên nên tiếp tục ăn uống một cách bình thường, tránh ăn kiêng quá mức cần thiết. Đồng thời, để tạo ra sự ngon miệng nên thay đổi nhiều loại thức ăn khác nhau trong chế độ ăn nhiều rau quả và trái cây để có đủ chất xơ, cũng như nên ăn nhiều đạm nhất là đạm thực vật, uống thêm một số thuốc bổ bổ sung vi tamin và khoáng chất. Tuy nhiên cần lưu ý không nên uống hay ăn những thực phẩm chứa nhiều chất sắt vì gan là cơ quan có chứa rất nhiều chất sắt, gan của người nhiễm siêu vi C có khuynh hướng giữ chất sắt nhiều hơn mức bình thường, vì vậy đưa vào cơ thể thêm nhiều chất sắt dễ làm tăng nguy cơ tổn thương các cơ quan khác như tim, tụy. Các chuyên gia cũng khuyên người bị bệnh gan nên tránh nấu ăn bằng nồi sắt vì một số phân tử sắt có thể hòa tan vào thức ăn.

       Ở những bệnh nhân viêm gan mạn tính giai đoạn đầu có thể sự tiêu hóa chưa gặp trở ngại nào, nhưng về lâu dài hệ thống tiêu hóa sẽ yếu dần vì vậy dễ dẫn đến thiếu dinh dưỡng. Vì thế, các chất đa sinh tố, axit folic được khuyến khích sử dụng, nhất là trong những trường hợp viêm xơ gan do rượu.

       Khi viêm gan mạn tính có vàng da, khả năng bài tiết mật có thể giảm vì thế sự hấp thu các chất béo trở nên khó khăn hơn, các loại sinh tố hòa tan trong mỡ như Vitamin A, D, E sẽ không hấp thụ đủ vì vậy nên bổ sung thêm các loại sinh tố trên mỗi ngày.

      Việc cần bổ sung chất đạm trong viêm gan là rất cần thiết vì chất đạm giúp cơ thể nhanh phục hồi và có tác dụng chống đỡ lại bệnh tật, làm cho tế bào gan tăng trưởng và phục hồi. Nên ăn các chất đạm có nguồn gốc từ thực vật như đậu xanh, đậu nành và từ tôm cá…

        Cần tránh tuyệt đối bia rượu, đây là kẻ thù rất nguy hiểm với gan. Nhiều nghiên cứu cho thấy ở những người nghiện rượu bia lâu ngày dễ dẫn tới viêm gan, xơ gan, đặc biệt dễ nhiễm siêu vi C và làm các bệnh gan trở nên trầm trọng hơn do vậy sẽ giảm tuổi thọ so với những người bị viêm gan mà không uống rượu.

         Tránh béo phì vì bệnh béo phì dễ dẫn đến các bệnh tim, mạch, huyết áp, tiểu đường, nhiễm mỡ gan làm cho gan đã bị viêm có nguy cơ trở thành xơ gan. Vì vậy những người viêm gan mạn tính cũng nên có chế độ tập thể dục một cách phù hợp và giảm bớt các thức ăn có chất béo, cholesterol và đường đồng thời có chế độ ăn uống ít calo hơn ở những người bị viêm gan mạn mà không mắc bệnh béo phì. Nhưng cũng cần lưu ý ở những người béo phì bị viêm gan mạn vẫn có thể bị thiếu dinh dưỡng trầm trọng mặc dù bên ngoài có vẻ như rất mập mạp.

        Ngoài ra còn rất nhiều loại thuốc điều trị bệnh có thể gây tổn thương các tế bào gan, nên người bị viêm gan cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi dùng bất cứ một loại thuốc nào.
        Tóm lại người bị viêm gan, ở với từng giai đoạn việc lựa chọn chế độ dinh dưỡng hợp lý để cung cấp đủ năng lượng cho cơ thể và tránh xa các chất độc hại là rất cần thiết nhằm góp phần tạo nên chất lượng sống tốt hơn cũng như kéo dài tuổi thọ cho người bệnh.

c.Trong vàng da tắc mật
            Trong trường hợp có vàng da do tắc mật, người bệnh thường bị tiêu chảy và phân sẽ có váng mỡ do mật không được bài tiết xuống ruột đầy đủ để tiêu hóa chất béo. Ở trường hợp này, trong chế độ ăn phải hạn chế các chất mỡ động vật mà nên dùng các loại dầu nhất là dầu đậu nành để giúp thức ăn dễ tiêu hóa hơn

Thành phần - tác dụng của mật

     Mật là một chất lỏng trong suốt, có màu thay đổi tùy theo mức độ cô đặc và thành phần của sắc tố trong mật, có thể từ màu xanh tới màu vàng.

Sơ đồ đường dẫn mật ngoài gan

     Mật được sản xuất liên tục từ những tế bào gan, qua ống dẫn mật rồi được đưa xuống dự trữ và cô đặc ở túi mật, từ đó được bơm từ từ vào ruột trong các bữa ăn. Lượng mật được tiết ra hàng ngày khoảng 1 lít. Dịch mật chỉ được đưa xuống ruột khi ăn. Khi không có mỡ trong thức ăn, sự bài xuất mật sẽ giảm.
     Thành phần của mật bao gồm:
            + Muối mật là thành phần duy nhất của mật có tác dụng tiêu hóa thức ăn.Các tế bào gan bài xuất khoảng 0,5g muối mật mỗi ngày. Muối mật giúp nhũ tương hóa mỡ, tạo điều kiện cho sự hấp thu các sản phẩm tiêu hóa của chất béo. Muối mật cũng cần thiết cho sự hấp thu các vitamin tan trong dầu như A, D, E, K. Khi chức năng bài tiết mật của gan suy giảm sẽ làm giảm khả năng tiêu hóa lipid, làm chất béo trong thức ăn bị đào thải hầu hết theo phân, đồng thời có triệu chứng thiếu các vitamin, đặc biệt là vitamin K.
            + Sắc tố mật :  Được gan sản xuất từ hemoglobin trong quá trình tiêu hủy hồng cầu ở gan. Stercobilin trong sắc tố mật có tác dụng nhuộm vàng những chất, dịch chứa nó. Vì vậy, phân bình thường có màu vàng. Khi sắc tố mật không xuống được ruột ( tắc mật, xơ gan...), sắc tố mật bị ứ lại làm phân mất màu vàng.
            + Cholesterol : là nguyên liệu để sản xuất muối mật. Cholesterol không tan trong nước, nhưng được nhũ hóa bởi muối mật và lecithin để ngăn cản sự kết tủa của nó.
               Lượng cholesterol trong mật phụ thuộc vào lượng mỡ ăn mỗi ngày. Do đó, nếu ăn quá nhiều mỡ trong một thời gian dài, có thẻ bị sỏi mật. Ngoài ra khi các tế bào biểu mô túi mật bị viêm mạn tính, dẫn tới hấp thu quá nhiều nước, muối mật và lecithin làm cho cholesterol không được nhũ hóa và bị kết tủa, dần dần hình thành sỏi mật.

      Khi chức năng gan suy giảm, làm ảnh hưởng đến sự bài tiết mật, từ đó ảnh hưởng đến việc tiêu hóa, đặc biệt là đối với các thức ăn nhiều dầu mỡ, làm cho người bệnh có cảm giác chán ăn, đầy bụng, ăn không tiêu, thiếu chất dinh dưỡng làm cơ thể mệt mỏi. Trong trường hợp này nên bổ sung các thực phẩm giúp bảo vệ tế bào gan, tăng cường chức năng bài tiết mật, lưu thông mật như : nhân trần ,  actiso, diệp hạ châu, rau má, cỏ nhọ nồi....Hiện nay các loại thảo dược này đã được bào chế dưới dạng các viên uống hay trà túi lọc rất tiện lợi, dễ dàng sử dụng lại có sự kết hợp làm tăng tác dụng, như trong các sản phẩm : Livpower plus , Refason, trà diệp hạ châu, liver well...http://lohha.com.vn/tpcn/ho-tro/gan-than/

Đặc điểm giải phẫu chức năng gan

          Gan là một tạng lớn nhất trong cơ thể nằm trong ổ bụng, nằm ở tầng trên mạc treo đại tràng ngang, trong ô dưới hoành phải, lấn sang ô dưới hoành trái và ô thượng vị. Bờ dưới gan chạy dọc bờ sườn phải, vì vậy ở người lớn không sờ thấy gan. Khi gan to có thể sờ thấy bờ này ở thành bụng trước, dưới bờ sườn phải.
         Gan có màu đỏ nâu, trơn bóng, mật độ hơi chắc, nhưng dễ bị nghiền nát, dễ bị vỡ. Gan người trưởng thành nặng từ 1400 - 1600gr, có 2 thùy phải, trái, được bao bởi một bao sợi liên kết.
        Gan được tạo nên từ những tế bào gan, mạch máu và đường mật trong gan. Đơn vị cấu trúc gan là các tiểu thùy , ở trung tâm mỗi tiểu thùy có một tĩnh mạch nối với nhánh tĩnh mạch cửa và đổ về tĩnh mạch gan, từ đó có các dãy tế bào gan tỏa ra thành hình nan hoa. Xen vào giữa các dãy tế bào gan là các ống dẫn mật nhỏ và lưới mao mạch nan hoa dẫn máu từ quanh tiểu thùy về tĩnh mạch trung tâm.
        Đơn vị chức năng của gan là  khoảng cửa. Máu từ các động mạch gan, máu tĩnh mạch từ ruột mang theo những sản phẩm tiều hóa chảy qua lưới mao mạch nan hoa. Sau khi trao đổi với tế bào gan , máu này tiếp tục đổ về tĩnh mạch trung tâm tiểu thủy rồi qua tĩnh mạch trên gan, đổ về tĩnh mạch chủ để về tâm nhĩ phải.
        Mật do tế bào gan tiết ra sẽ đổ vào các ống mật nhỏ, từ đó dẫn tới ống dẫn mật chính ngoài gan và đến dự trữ tại túi mật- thuộc đường dẫn mật phụ. Túi mật có vai trờ lưu trữ và cô đặc dịch mật trước khi chảy vào tá tràng.